15605073_sMyśląc o klientach biur rachunkowych zazwyczaj wyobrażamy sobie przedsiębiorstwa produkcyjne, handlowe, usługowe o różnej formie prawnej oraz klientów indywidualnych, nie prowadzących działalności gospodarczej. W zestawieniu tym pomijamy jednak rolników, co zresztą oddaje rzeczywistość w której rzadko kiedy korzystają oni z usług księgowych. Dzieje się tak ponieważ przepisy, które dotyczą gospodarstw rolnych są znacznie bardziej liberalne niż w przypadku przedsiębiorstw.

Zacznijmy od wyjaśnienia czym jest gospodarstwo rolne. Możemy rozpatrywać to pojęcie na dwa sposoby. Spojrzenie przedmiotowe klasyfikuje gospodarstwo rolne jako grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego (art. 553 Kodeksu cywilnego).

W naszym przypadku bardziej interesuje nas wyjaśnienie funkcjonalne, które zrównuje gospodarstwo rolne do działalności rolniczej. Zgodnie z ustawą o podatku rolnym z dnia 15 listopada 1984 roku za działalność rolniczą uważa się, produkcję roślinną i zwierzęcą w tym produkcję ogrodniczą, sadowniczą, pszczelarską i rybną. Widzimy zatem, że pomimo tego, że działalność rolnicza nie jest regulowana przez ustawę o swobodzie działalności gospodarczej, to nosi ona znamiona typowej działalności gospodarczej, a co za tym idzie rolnika należy uznać za przedsiębiorcę.
Takie spojrzenie jest w pełni uzasadnione realiami współczesnego rolnictwa. Obraz rolnika ciężko pracującego na polu przy pomocy tradycyjnych przyrządów rolniczych odchodzi powoli w zapomnienie, ustępując miejsca wizerunkowi rolnictwa w pełni korzystającego z dobrodziejstw najnowszej technologii, z osobą rolnika w zmienionej roli, nastawionej na rozumienie nie tylko zasad gospodarowania ziemią, ale również planowania i organizowania prowadzonego biznesu. A tam gdzie mamy biznes, mamy i konieczność ewidencji księgowej.

W przypadku gospodarstw rolnych ta kwestia wygląda odmiennie niż w przypadku tradycyjnych przedsiębiorstw. Rolnicy co do zasady nie płacą podatku dochodowego od osób fizycznych lecz płacą podatek rolny, dla którego obliczenia podstawą nie są osiągane przychody lecz liczba posiadanych hektarów. Tym samym nie występuje tutaj konieczność prowadzenia rozbudowanej księgowości. Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o rachunkowości obowiązek założenia księgi przychodów i rozchodów dotyczyłby rolnika w przypadku, gdy osiągane przez niego przychody przekroczyłyby kwotę 1 200 000 euro (do przeliczenia na złotówki stosowany jest średni kurs ogłoszony przez Narodowy Bank Polski, na dzień 30 września roku poprzedzającego rok obrotowy).

Kryterium to nie ma swojego zastosowania w przypadku rolników prowadzących działy specjalne produkcji rolnej. Zgodnie z art. 2 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych do tej kategorii zalicza się:

  • uprawy w szklarniach i ogrzewanych tunelach foliowych,
  • uprawy grzybów i ich grzybni,
  • uprawy roślin “in vitro”,
  • fermowa hodowla i chów drobiu rzeźnego i nieśnego,
  • wylęgarnie drobiu,
  • hodowla i chów zwierząt futerkowych i laboratoryjnych,
  • hodowla dżdżownic,
  • hodowla entomofagów,
  • hodowla jedwabników,
  • prowadzenie pasiek,
  • hodowla i chów innych zwierząt poza gospodarstwem rolnym.

Ze względu na swój nietypowy charakter działy specjalne zostały uregulowane przez ustawę o PIT. Tym samym zasady ewidencji księgowej będą rozstrzygane na podstawie tego aktu prawnego, a nie jak to miało miejsce w przypadku pozostałych rolników na podstawie ustawy o podatku rolnym czy ustawy o rachunkowości. Podporządkowanie pod ustawę o PIT oznacza, że niezależnie od osiąganych przychodów rolnik prowadzący działy specjalne produkcji rolnej nie musi prowadzić ksiąg (nie obowiązuje tutaj kryterium 1 200 000 euro przychodu). Decydując się na to rozwiązanie dochód ze swojej działalności wyliczać będzie na podstawie szacunkowych stawek narzuconych przez Ministerstwo Finansów, które można znaleźć w załączniku 2 ustawy o PIT. Ich zastosowanie reguluje art. 24 ust. 4-4e tejże ustawy. W przypadku, gdy rolnik jednak zdecyduje się na prowadzenie ksiąg, to musi ten zamiar zgłosić do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Owo powiadomienie musi nastąpić przed rozpoczęciem roku podatkowego bądź też przed rozpoczęciem prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej, jeżeli nastąpiło ono w ciągu roku.

Widzimy zatem, że rolnicy mają dość sporą swobodę jeżeli chodzi o obowiązek ewidencjonowania swojej działalności. Można by spytać czy słusznie, biorąc pod uwagę fakt, że prowadzą działalność gospodarczą, tak jak inni przedsiębiorcy. Można by przypuszczać, że na kształt obowiązujących przepisów miała wpływ świadomość roli rolnictwa jako kluczowej gałęzi gospodarki, z czym bez wątpienia trzeba się zgodzić. Należy też pamiętać, że w przypadku gospodarstw rolnych ich funkcjonowanie jest w znacznym stopniu uzależnione od czynników zewnętrznych. Rolnik jest skazany na przychylność natury, bowiem nie ma on możliwości wpływania na chociażby zjawiska atmosferyczne. Przedsiębiorstwa nie cierpią na ową losowość w takim stopniu jak gospodarstwa rolne. Dlatego zastanawiając się nad zasadnością wprowadzonych rozwiązań należy pamiętać, że są one celowe.